تهدید امنیت آبی و غذایی کشور کاهش ۴۰ و چهار دهم درصدی بارندگی ها
به گزارش فی بگیر، آمار میزان بارندگی ها از آغاز سال آبی جاری تا ۱۲ خرداد ۱۴۰۴ مبین کاهش ۴۰.۴ درصدی بارش ها نسبت به میانگین بلند مدت است، مساله ای که در صورت تداوم، امنیت آبی و غذایی کشور را تهدید می کند.
به گزارش فی بگیر به نقل از مهر، بر مبنای داده های انتشار یافته از وضعیت دمایی کشور تا انتهای روز ۱۲ خرداد ۱۴۰۴ در استان بوشهر با ثبت دمای ۴۷.۸۰ درجه سانتی گراد در ایستگاه بندر دیر، گرم ترین نقطه کشور بوده است. در مقابل، استان اردبیل با ثبت دمای ۵.۷ درجه سانتی گراد در ایستگاه فرودگاه، سردترین دمای مشاهده شده را به خود مختص کرده است.
در نقشه کمینه دمای کشور در تاریخ مذکور، مناطق شمال غربی و شمالی کشور دارای کمترین مقادیر دمایی هستند. قسمتهایی از استانهای اردبیل، آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، زنجان، گیلان و مازندران با رنگ های آبی و سبز کمرنگ مشخص شده اند که نشان دهنده ثبت دماهایی در بازه ۵ تا ۱۵ درجه سانتی گراد است.
در مقابل، نقشه بیشینه دمای کشور در همان تاریخ حکایت کننده از ثبت دماهای بسیار بالا در گستره وسیعی از کشور بخصوص در نواحی جنوبی، جنوب شرقی، مرکزی و جنوب غربی است. مناطق جنوبی استانهای فارس، بوشهر، خوزستان، هرمزگان، کرمان، سیستان و بلوچستان در بالاترین رده دمایی ۳۵ تا بیشتر از ۴۵ درجه سانتی گراد قرار گرفته اند. قسمتهایی از نوار ساحلی جنوب هم به رنگ قرمز تیره و قهوه ای مشخص شده اند که مبین دماهای بالای ۴۵ درجه سانتی گراد است.
جدول انتشار یافته از مقایسه دمای میانگین کشور نشان داده است که در روز ۱۲ خرداد ۱۴۰۴، میانگین دمای روزانه نسبت به میانگین روز مشابه سال قبل با افزایش ۱.۸ درجه سانتی گراد همراه بوده است. همچنین، افزایش ۲.۱ درجه ای نسبت به ابتدای ماه جاری و افزایش ۲.۹ درجه ای نسبت به ابتدای فصل ثبت شده است. میانگین دما از آغاز سال زراعی هم نسبت به سال قبل افزایش ۱.۳ درجه ای را نشان داده است.
کاهش ۴۰ درصدی بارندگی ها از آغاز سال آبی
همچنین با عنایت به نقشه و داده های انتشار یافته از جانب سازمان هواشناسی کشور نشان داده است که از آغاز سال آبی جاری (یکم مهر، ۱۴۰۳ - ۳۱ شهریور، ۱۴۰۴) تا تاریخ ۱۲ خرداد ۱۴۰۴، مجموع بارندگی های کشور به ۱۳۱.۵ میلی متر رسیده است. این رقم در مقایسه با میانگین بلند مدت بارندگی ها، کاهش ۴۰.۴ درصدی را نشان داده است.
درصد تأمین منابع آبی کشور بر پایه همین میزان بارش، تنها ۵۵.۹۹ درصد ارزیابی شده است، نمودار دایره ای درج شده در گزارش هم به روشنی وضعیت پایین تر از حد نرمال منابع آبی را بازتاب می دهد.
نقشه پهنه بندی میزان بارندگی کشور از آغاز سال آبی جاری تا ۱۲ خرداد، مبین توزیع نامتوازن بارش در سطح ایران است. مطابق نقشه، بخش های قابل توجهی از کشور، بخصوص در جنوب، جنوب شرق، مرکز و شرق، در وضعیت کم بارندگی یا بدون بارندگی قرار گرفته اند. این مناطق با رنگ های نارنجی، زرد کم رنگ و زرد پررنگ مشخص شده اند و میزان بارش در آنها کمتر از ۱۲۰ میلی متر گزارش شده است.
در مقابل، نوار شمالی کشور و ارتفاعات زاگرس بیشترین میزان بارندگی را تجربه کرده اند. استانهای گیلان، مازندران و گلستان در شمال کشور، و برخی نواحی غربی همچون چهارمحال و بختیاری، لرستان و بخشی از خوزستان با رنگ های صورتی و بنفش در نقشه مشخص شده اند که نشان دهنده ثبت بارندگی هایی بیشتر از ۵۳۰ میلی متر و در بعضی مناطق بیشتر از ۹۴۰ میلی متر است.
بر پایه این گزارش، در هفت روز منتهی به ۱۲ خرداد، تنها ۰.۱ میلی متر بارندگی در کشور ثبت شده که نسبت به میانگین بلند مدت این بازه زمانی، کاهشی معادل ۹۰.۲ درصد داشته است. همچنین، از آغاز خرداد تا ۱۲ خرداد، مجموع بارندگی ها ۰.۷ میلی متر گزارش شده که در مقایسه با میانگین بلندمدت، ۷۸.۵ درصد کاهش نشان داده است.
وضعیت بارندگی از آغاز فصل جاری هم حکایت از کاهش ۴۵.۹ درصدی نسبت به بلند مدت دارد. این در حالیست که کاهش تجمیعی بارش ها از آغاز سال آبی جاری تا تاریخ ۱۲ خرداد، به ۱۳۱.۵ میلی متر رسیده که نسبت به آمار دراز مدت حکایت کننده از کاهش ۴۰.۴ درصدی است.
گفتنی است که با عنایت به اعداد و ارقام رسمی، روند کلی نقشه ها از وضعیت نامناسب بارندگی در سال آبی جاری حکایت دارد.
۲۹ درصد اراضی زراعی تحت تنش متوسط تا بسیار زیاد
وضعیت اراضی زراعی از آغاز سال زراعی جاری تا ۳۱ اردیبهشت، ۱۴۰۴ با عنایت به نقشه شاخص تنش کشاورزی، نشان داده است که حدود ۲۹ درصد از اراضی کشور با درجات تنش متوسط، زیاد و بسیار زیاد کشاورزی مواجهند.
بر اساس مقایسه تصاویر ماهواره ای، در حالیکه در بازه زمانی منتهی به ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۳، تنها ۱۲ درصد از اراضی زراعی کشور گرفتار تنش متوسط تا بسیار زیاد بودند، این رقم امسال به ۲۹ درصد افزایش پیدا کرده است. این افزایش، حکایت کننده از گسترش قابل توجه مناطق دارای تنش در مقایسه با سال قبل است.
در طبقه بندی اعلام شده برای سال زراعی سال جاری، ۶۱ درصد اراضی بدون تنش گزارش شده اند، در حالیکه ۱۰ درصد در وضعیت تنش کم، ۶ درصد در تنش متوسط، ۱۵ درصد در تنش زیاد و ۸ درصد در وضعیت بسیار زیاد قرار دارند. این در حالی ست که در مدت مشابه سال گذشته، ۸۳ درصد از اراضی زراعی در وضعیت بدون تنش قرار داشته اند.
افزایش سطح اراضی گرفتار تنش امسال می تواند نشانه ای از کاهش بارندگی ها، خشکسالی و تنش آبی در قسمت کشاورزی باشد که مستقیماً بر عملکرد تولیدات زراعی و پایداری امنیت غذایی کشور تاثیر می گذارد. این وضعیت همینطور زنگ اخطار برای اتخاذ تدابیر فوری در حوزه مدیریت منابع آب و پشتیبانی از کشاورزان بخصوص در مناطق بحرانی را به صدا درآورده است.
با توجه به مسیر صعودی تنش در سالجاری، کارشناسان اخطار داده اند که ادامه این شرایط در ماه های پیش رو می تواند منجر به افت عملکرد در محصولات زراعی و افزایش فشار بر منابع غذایی داخلی شود. لزوم اتخاذ سیاستهای جبرانی و برنامه ریزی برای کشت مقاوم به خشکی بیشتر از گذشته احساس می شود.
کاهش ۸۹.۲ میلی متری میانگین بارندگی دراز مدت کشور
بر اساس داده های ثبت شده در نمودار مقایسه ای اختلاف مجموع بارندگی کشور و استان ها با میانگین بلند مدت تا ۱۲ خرداد، ۱۴۰۴ افت قابل توجهی در میزان بارندگی سال آبی جاری در سطح کشور به ثبت رسیده است. این کاهش، در خیلی از استان ها فراتر از محدوده نرمال بوده و در بعضی نقاط به سطوح بحرانی نزدیک شده است.
استان کهگیلویه و بویراحمد با کاهش ۳۴۸.۷ میلی متر در صدر استانهای دارای بیشترین افت بارش قرار دارد. بعد از آن، استانهای چهارمحال و بختیاری با کاهش ۲۶۳.۳ میلی متر و لرستان با افت ۲۲۳.۸ میلی متر، به ترتیب رتبه های دوم و سوم را به خود اختصاص داده اند. همینطور فارس، خوزستان و گلستان هم با کاهش هایی بین ۱۳۶ تا ۱۵۱ میلی متر نسبت به میانگین بلندمدت، در زمره استان هایی هستند که از لحاظ بارندگی با افت محسوس رو به رو شده اند.
همچنین تهران با کاهش ۱۲۴.۵ میلی متر، ایلام با ۱۲۳ میلی متر، هرمزگان با ۱۲۱.۷ میلی متر، مرکزی با ۱۱۴.۳ میلی متر، خراسان شمالی با ۱۱۴.۲ میلی متر و البرز با ۱۱۱.۷ میلی متر کاهش نسبت به متوسط بلندمدت، سهم بالایی از افت بارش ها را به خود اختصاص داده اند. استان هایی چون قزوین، کردستان، بوشهر، کرمانشاه، آذربایجان غربی، خراسان رضوی، آذربایجان شرقی، اصفهان، همدان، سیستان و بلوچستان، گیلان، سمنان، کرمان، قم، اردبیل، یزد، خراسان جنوبی، مازندران و زنجان هم همگی کاهش هایی در بازه ۹ تا ۱۰۲ میلی متر را تجربه کرده اند.
در مجموع، بر مبنای اطلاعات عرضه شده در نمودار، میانگین دراز مدت میزان بارندگی ها در سطح کشور تا بازه زمانی ذکر شده، معادل ۸۹.۲ میلی متر کاهش بوده که نشان دهنده فاصله قابل توجه با میزان نرمال و میانگین بلند مدت بارش ها در ایران است.
با توجه به آمار بارش ها، سال جاری از خشک ترین سالهای آبی کشور است که در صورت تداوم این وضعیت در اوج روزهای گرم تر سال می تواند منجر به بحران دغدغه تأمین آب در کشور شود. از طرفی وضعیت بارندگی ها مبین آن است که بارش های مناسبی تابحال رخ نداده است و این مساله لزوم توجه جدی تری به مبحث مدیریت مصرف در همه بخش ها را دو چندان می سازد.
عقب ماندگی بارندگی های کشور نسبت به سال قبل و میانگین بلندمدت
بررسی روند بارندگی تجمیعی کشور از آغاز سال آبی جاری تا ۱۲ خرداد ۱۴۰۴، در مقایسه با سال قبل و میانگین بلندمدت، حکایت کننده از کاهش قابل توجه میزان بارش در سطح کشور است. این داده ها که در چارچوب نمودار مقایسه ای انتشار یافته، به روشنی مبین عقب ماندگی محسوس بارندگی ها نسبت به دو شاخص مرجع یعنی سال آبی گذشته و میانگین بلند مدت بارندگی کشور است.
در نمودار بالا، منحنی سبز رنگ نمایانگر روند بارندگی در سال آبی جاری، منحنی نارنجی در ارتباط با سال آبی گذشته و محدوده آبی رنگ پس زمینه معرف میانگین بلند مدت بارش ها است. با مقایسه این خطوط مشخص می شود که از اواسط پاییز تا اواخر بهار، شیب منحنی سال آبی جاری (سبز) در اغلب بازه های زمانی کمتر از منحنی سال قبل و همینطور میانگین بلند مدت بوده است. این مورد به وضوح مبین کاهش بارندگی ها در کشور طی سالجاری نسبت به دوره های مرجع است.
نمودار همینطور نشان داده است که بخش عمده بارندگی های چشم گیر طی سال قبل در فاصله زمانی نیمه دیماه تا نیمه اسفندماه به وقوع پیوسته است، در حالیکه در سالجاری، باآنکه بارندگی هایی در همین بازه زمانی به ثبت رسیده، اما از نظر شدت و فراوانی با سال قبل فاصله محسوسی دارد. بخصوص در بازه زمانی ابتدای فروردین تا اوائل خرداد، روند افزایش بارندگی های تجمعی تقریبا متوقف شده و نمودار در ارتباط با سال آبی جاری به حالت تقریبا افقی درآمده است.
میله های آبی رنگ که نشان دهنده بارندگی های روزانه ۲۴ ساعته هستند هم حکایت کننده از آن اند که در سالجاری، تعداد روزهای پربارش نسبت به سال قبل کاسته شده و توزیع بارندگی ها با پراکندگی بیشتر و شدت کمتر همراه بوده است.
نمودار نشان داده است که سال آبی ۱۴۰۴، از زاویه تأمین منابع آبی، در اکثر نقاط کشور با افت قابل ملاحظه ای همراه بوده و این کاهش می تواند در صورت تداوم، تبعات قابل توجهی در حوزه های مختلف همچون منابع آب سطحی، کشاورزی و سفره های زیرزمینی بهمراه داشته باشد.
سال
آبی جاری
با بحران کم آبی و خشکسالی آغاز شد
به گزارش فی بگیر به نقل از مهر، با ورود به سال آبی جاری و گذشت بیشتر از هشت ماه از آغاز آن، داده های ثبت شده از میزان بارندگی ها در کشور حکایت کننده از کاهش نگران کننده بارش نسبت به میانگین بلند مدت و حتی سال آبی گذشته است. این افت محسوس بارش، شرایط کشور را در وضعیت اخطار از نظر منابع آبی قرار داده است.
کاهش بارندگی ها؛ تهدید جدی برای کشاورزی و امنیت غذایی
یکی از اولین و مستقیم ترین تبعات کاهش بارندگی، افت تولیدات کشاورزی در کشور است. بخش زیادی از اراضی کشاورزی ایران وابسته به منابع آبی سطحی و بارش های فصلی است. کاهش بارندگی بخصوص در مناطق غربی و جنوبی کشور، که قطب های مهم تولید گندم، جو و دانه های روغنی محسوب می شوند، سبب کاهش سطح زیر کشت دیم، افت عملکرد محصولات، و در نهایت افزایش واردات مواد غذایی خواهد شد. این مورد نه تنها تراز تجاری بخش کشاورزی را مختل می کند، بلکه می تواند امنیت غذایی کشور را هم به مخاطره بیندازد.
۴۰۰ دشت کشور در وضعیت ممنوعه یا بحرانی
در نبود بارندگی های کافی و کاهش ذخایر سطحی، فشار مضاعفی بر منابع آب زیرزمینی وارد می شود. چاه های کشاورزی بیشتر از پیش فعال می شوند و برداشت بی رویه از آبخوان ها شدت می گیرد. این پدیده نه تنها منجر به کاهش سطح آب های زیرزمینی و افزایش هزینه تأمین آب می شود، بلکه در بعضی مناطق با پدیده خطرناک فرونشست زمین هم همراه خواهد بود. طبق اعلام منابع رسمی، بیشتر از ۴۰۰ دشت کشور در وضعیت ممنوعه یا بحرانی قرار دارند که در صورت تداوم خشکسالی، وضعیت آنها به مرز فروپاشی خواهد رسید.
خشکسالی، کم آبی و کاهش دسترسی به منابع آب مطمئن می تواند زمینه ساز بروز تنش های اجتماعی و نارضایتی های منطقه ای شود. در بعضی مناطق کشور، اختلافات محلی بر سر تقسیم آب یا سهمیه بندی منابع آبی، منجر به تنش های اجتماعی شده است. از طرفی، افت تولید و بیکاری ناشی از نابودی محصولات کشاورزی، سبب افزایش روند مهاجرت از روستاها به شهرها خواهد شد که به تبع آن، حاشیه نشینی، فقر شهری و فشار بر زیرساخت های شهری هم تشدید می شود.
کاهش بارندگی ها و کاهش سطح آب در تالاب ها، رودخانه ها و مراتع کشور، زیست بوم های طبیعی را هم مبتلا به اختلال می کند. نابودی پوشش گیاهی، کاهش سطح آب تالاب ها و تهدید جان گونه های نادر همچون نتایج محیط زیستی این بحران است.
در مجموع، کاهش شدید بارندگی ها در سال آبی جاری صرفا یک پدیده اقلیمی مقطعی نیست، بلکه مساله ای استراتژیک با ابعاد چندلایه در حوزه های اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و حتی امنیت ملی بحساب می آید. تداوم این روند، نیازمند تدابیر فوری در حوزه مدیریت منابع آب، بازبینی در الگوی مصرف، تغییر الگوی کشت، و افزایش تاب آوری اجتماعی در مقابل کم آبی است.
منبع: feebegir.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب