بی نفت افغانستان می شدیم یا تركیه؟!
به گزارش فی بگیر ۲۹ اسفند ۱۳۹۹ - اگر جمعه هم نبود، تعطیل رسمی بود. اما اگر از خیلی ها بپرسیم چرا ۲۹ اسفند تعطیل می باشد، چه بسا به عید نوروز نسبت دهند و ندانند روز ملی شدن صنعت نفت می باشد. چون که هیچ آیینی به این مناسبت برگزار نمی گردد و اگر هم یادی شود در حد مناسبت تقویمی است مثل اینکه فلان سال پیش در چنین روزی این صورت گرفت و انگار نه انگار که صحبت از نفت می باشد.
به گزارش فی بگیر به نقل از ایسنا، مهرداد خدیر در ادامه یادداشت خود در «عصرایران» نوشت: بله، نفت؛ طلای سیاه که زندگی ایرانی ها را ازاین رو به آن رو کرد و مثل خون در رگ های اقتصاد ما دوید. ۵۰ سال است که می دود و ۷۰ سال است که بر سر سفره‌ی نفت نشسته ایم؛ سفره ای که دکتر محمد مصدق گسترد و امروز ۲۹ اسفند ۱۳۹۹ این گسترانیدن ۷۰ ساله می شود.
تا می گویی طلای سیاه بعضی می گویند طلا نگو، بلا بگو که هر چه می کشیم از این بلاست و اگر نبود صنعتی می شدیم یا قطب گردشگری می شدیم یا فلان و بهمان دیگر. مگر نمی گویند بلاست و اگر نباشد چه ها که نمی شدیم؟ خوب در این دو سه سال که ترامپ پای خویش را روی این شریان حیاتی گذاشت و فروش نفت در بعضی روزها تنها ۳۰۰ هزار بشکه در روز شد چرا نشدیم پس؟!
می گویند نفت اقتصاد ما را معتاد کرد. آری! اما با پول همین نفت زیرساخت ها شکل گرفت و بی نفت این تعداد سد و نیروگاه و فرودگاه و آزمایشگاه و دانشگاه و زایشگاه و بزرگراه و آزادراه چگونه ساخته می شد؟
تا قبل از مصدق هم نفت می فروختیم اما چگونه؟ سهم بیشتر را انگلیسی ها برمی داشتند و سهم کمتر را برای ایرانیان می گذاشتند. مصدق اما از انرژی نهفته ایرانی ها در مخالفت با انگلستان که حتی یک مرتبه در استقبال از انقلاب بلشویکی در روسیه خویش را نشان داده بود و مرتبه‌ی دیگر در اظهار علاقه به پیروزی آلمان ها برای ملی شدن نفت که در واقع همان خلع ید بود بهره برد مثل بانک شاهنشاهی (و بعدتر بانک ملی) به جای بانک ایران و انگلیس. ملی شدن به این مفهوم بود که از شرکت نفت ایران و انگلیس خلع ید شود و حمایت ملت و تهییج و بسیج آنها و همراهی آغازین نیروهای مذهبی به او یاری رساند و در ۲۹ اسفند ۱۳۲۹ نفت، ملی شد.
با این همه چون تاریخ را فاتحان می نویسند برخی ادعا می کنند که نفت در واقع دولتی شد نه ملی یا می گویند مصدق از فهم حقیقت های بین المللی صنعت نفت عاجز بود.
سومین ابهام یا افترا هم این است که استخراج و استحصال نفت باید با مشارکت خارجی باشد و مگر همین حالا این مشارکت صورت نمی پذیرد؟
چهارمین نکته هم همان است که در صدر گفتار آمد. اینکه نفت، طلا نیست، بلاست.
در پاسخ به مورد اول چنانکه قبلا هم نوشته ام منظور از ملی شدن همان «خلع ید» است و در واقع باید تعبیر «خلع ید» را به کار ببریم. در این صورت دوگانه‌ی ملی - دولتی هم شکل نمی گیرد.
تازه اگر هم ملی نکرد و دولتی کرد چون دولت خود او ملی بود، پس باز ملی شده بود و اتفاقا اگر دولت های پس از کودتا مشروعیت نداشتند و همین نامشروعی دست آخر کار دست شاه داد و او را ساقط کرد و هر چه به تصویر مصدق و ستاینده‌ی مصدق چنگ زد افاقه نکرد به جهت آن بود که احساس می کردند مال آنها دست دولت می باشد و چون این گونه است باید منتخب آنان باشد و چون نبود در صدد خلع برآمدند.
پس اولا ملی شدن به مفهوم خلع ید است. ثانیا دولت خود مصدق، ملی بود و به موازات ملی شدن صنعت نفت، پروژه‌ی انتخابات را هم پیش می برد تا دولت ملی بر سر کار باشد.
سوم اینکه در دولت های غیر ملی هم باآنکه نفت، سوخت استبداد شد اما مگر پیش از کشف نفت در مسجدسلیمان به دست عوامل دارسی این سرزمین استبداد به خود ندیده بود و با آب و زمین و انحصارهای دیگر استبداد برقرار نبوده است؟ جدای این، همه‌ی پول نفت را که دولت ها نمی توانند حیف و میل کنند. این همه کار عمرانی جز با پول نفت میسر است؟
اتهام دوم یا این ادعا که مصدق با حقیقت های بین المللی نفت بیگانه بود از زبان برخی نویسندگان غربی و مشخصا «مری آن هایس» نویسنده‌ی کتاب «بریتانیای کبیر و نفت ایرانیان» مطرح شده و استاد محمدعلی موحد در اثر درخشان خود - خواب آشفته‌ی نفت - به آن پاسخ داده و یادآورشده است: «مگر در همان سال ها خود انگلستان صنایع زغال سنگ و برق خویش را ملی نکرد؟ می گفتند ملی کردن مستلزم پرداخت غرامت است و مصدق گفت می دهیم و وقتی گفتند با کدام پول، پاسخ داد: ۲۵ درصد از درآمد نفت را برای غرامت شما کنار می گذاریم. گفتند نمی گذاریم به دیگری بفروشید. گفت باشد به خود شما می فروشیم اما ما می فروشیم. گفتند کارشناس ندارید. گفت از کارشناسان شما استفاده می نماییم. گفتند کارشناسان ما حاضر نیستند زیر دست کار کنند. اظهار داشت: پست های درجه اول را در اختیار شما می گذاریم اما نفت خودمان را خودمان می فروشیم.»
دردشان اما این نبود. این بود که قرارداد قبلی ادامه پیدا کند و مصدق توانست به لحاظ حقوقی ثابت کند دعوای ایران با یک شرکت است و ربطی به دولت ندارد و صلاحیت دادگاه رد شد.
سوم اینکه مگر حالا هم با مشارکت خارجی ها نیست؟ بله. اما خارجی ها انتخاب می شوند نه اینکه تنها با یکی برای همیشه ادامه پیدا کند و کنترل و مدیریت هم دست خودشان باشد.
سرانجام این سخن که کاش نفت نداشتیم. این حرف اما از آن حرف هاست و این سه سال که پول نفت کم شد دیدیم و می بینیم چه بلایی بر سر اقتصادمان آمده است. چرا مرغ گران شده؟ چون دولت پول ندارد ارز به بازار بریزد و دلار را پایین بیاورد تا قیمت نهاده ها پایین بیاید یا به قدر کافی وارد کند. چرا پول ندارد؟ چون نفت نمی فروشیم. ما که آقای قالیباف نیستیم که بگوییم مدیریت جهادی جای پول را می گیرد که اگر می گرفت شهرداری تهران را با ده ها هزار میلیارد تومان بدهی تحویل نمی داد.
پول نفت اگر نبود کجا در دهه ۵۰ ایرانی ها می توانستند رهسپار اروپا شوند؟ حکومت و دولت و ملت که همان حکومت و ملت و دولت ۱۰ سال قبل بود.
می توان خیال پردازانه گفت نفت اگر نداشتیم صنعتی می شدیم. اما یگانه صنعت مطرح ما نساجی بود و بی نفت بعید بود کارخانه های صنعتی راه بیفتد.
نفت نبود البته نمی مردیم. زندگی می کردیم. اما افغانستان شدن و در واقع افغانستان ماندن ما محتمل تر بود تا ترکیه شدنمان.
همین امروز هم اگر بایدن به برجام برگردد و باردیگر روزی دو و نیم میلیون بشکه نفت بفروشیم رشد اقتصادی ما مثبت می شود. چرا؟ چون نفت در اقتصاد ما مثل خون روان است. به تعبیر کیارستمی فقید البته هر چیز اگر فراوان شود تباهی می آورد همچون عشق که فراوانی دوستی است. نفت هم اگر زیاد مصرف شود مست می کند و نکرد مگر؟
اینها به این مفهوم نیست که از جنبه های دیگر اقتصادی غافل شویم و بیشتر از اینکه هستیم به نفت وابسته شویم. برای آن است که قدر بدانیم و ۷۰ ساله شدن سفره ای را که البته برای بعضی ها ران مرغ دارد و برای کثیری پای مرغ، گرامی بداریم. نه به خاطر پای مرغ که به هر حال سفره ای هست و سه نسل را سیر کرده است و اگر خوب توزیع نشده گناه آنی نیست که سفره را برای ما گسترد.
مصدق با نفت، سیاست را در زندگی مردم ترجمه کرد. استقلال را عینیت بخشید و الگوی سیاست ورزی ایران گرایانه را پیش چشم ایرانی ها قرار داد.
حسن کامشاد در خاطرات خود می نویسد: «در هند به دیدار جواهر لعل نهرو شتافتم و گفتم کاش ما هم مثل شما رهبری چون گاندی داشتیم و او بی درنگ اظهار داشت: داشتید اما قدر ندانستید.»
این ادعا که اگر نفت نداشتیم چنین و چنان می شدیم مرا به یاد سی و چند سال پیش و درس دانشگاه می اندازد که وقتی استادی تحقیقی را در ارتباط با چند قرن قبل خواست دانشجویی گفت در دنیای امروز به جای کند و کاو گذشته سرگرم اختراع و ابتکارند و استاد بلافاصله اظهار داشت: شما انجام ندهید. از همین حالا تا آخر ترم فرصت دارید اختراع و ابتکارتان را ثبت و ارائه نمایید. حیف از وقت پرارزش شماست که صرف این امور شود!
البته که اختراع و ابتکاری در کار نبود. حالا هم بعضی می گویند اگر نفت نداشتیم چه و چه می شدیم که انگار نفت مانع پیشرفت ما شده است.
۱۱ سال پیش پاسخ این سؤال را در مسافرت افغانستان یافتم که اگر نفت نداشتیم چه می شدیم و در واقع چه بودیم.
اینکه پول نفت را صرف کارهای عمرانی نماییم یا هزینه جاری البته بحث دیگری است. مثل فرزندی که میراث کلانی به او می رسد و به جای سرمایه گذاری صرف عیش و عشرت یا باری به هر جهت می کند.
گناه از گستراننده‌ی سفره نیست که خوان را کسانی به یغما برده یا استفاده‌ی درست از آنرا وانهاده اند.
مصدق نفت را ملی کرد و اگر خیلی از خدمات به رغم تورم و گرانی هنوز در دسترس می باشد به لطف نفت می باشد.
۷۰ سال است که بر سر سفره ای نشسته ایم که مصدق گسترد. سهم خود او چه بود؟ سه سال حبس و ۱۰ سال حصر و دخترش - خدیجه - که در ۵ تیر ۱۳۱۹ داشت دوچرخه سواری می کرد و از نوع رفتار مأموران با پدر چنان شوکه شد که تا انتهای عمر بهبود نیافت و در آسایشگاهی در سوییس زندگی را می گذراند و به پایان برد و دستاورد همان زندان برای خودش روماتیسم بود و از آن پس عصا بر دست شدن.
حالا عده ای که با پول نفت تحصیل کرده اند می نویسند دولتی شد نه ملی و انگار ملی شدن یعنی هر ماه به جیب مردم پول بریزند و راه و جاده و بیمارستان و مدرسه و فرودگاه که با پول نفت ساخته شده و پرداخت حقوق این همه کارمند شاغل و بازنشسته از محل پول نفت ملی شدن نیست و انگار تمام مشکلات ما به خاطر نفت می باشد و پیش از نفت گرفتار استبداد نبودیم.
به جای این همه ناشکری ۲۹ اسفند روز ملی شدن صنعت نفت به رهبری دکتر محمد مصدق را گرامی بداریم.
راستی هیچ فکر کرده اید که اگر به روال امروز می خواستند ملی شدن صنعت نفت را در مجلس شورا رسیدگی کنند باید به سال بعد موکول می کردند نه آنکه در واپسین روز سال تصویب کنند؟
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب