تولید كلكسیون گندم با 1800 نمونه مختلف در دانشگاه علوم كشاورزی و منابع طبیعی گرگان
فی بگیر: كلكسیون گندم با 1800 نمونه گندم با ارقام مختلف مقاوم به تنش شوری، خشكی و ارزش نانوایی مناسب با همراهی و تلاش دانشجویان كارشناسی و كارشناسی ارشد علاقه مند در دانشگاه علوم كشاورزی و منابع طبیعی گرگان جمع آوری شد.
به گزارش فی بگیر به نقل از ایسنا، به كارگیری روش های نوین در كشت محصولات زراعی با عنایت به كمبود آب و هم تغییرات شدید اقلیم می تواند عملكرد را در واحد سطح افزایش دهد كه در خیلی از موارد هر گیاهی را باید در سطح زراعی مناسب هر منطقه كاشت.
*كلكسیون گندم
برای هر گیاه یك مسیر تكاملی وجود دارد. گندمی كه هم اكنون برای پخت نان یا دیگر محصولات استفاده میشود با سیر تكاملی طولانی چند هزار ساله به این نقطه رسیده است. گندم نان و گندم دوروم دو گونه زراعی و مهم از جنس تریتیكوم است. گونه ها در این جنس از نظر سطح پلوئیدی به سه گروه دیپلوئید، تتراپلوئید و هگزاپلوئید تقسیم می گردد و هر گروه دارای تعدادی مشخصی از كروموزوم است.
*خواص و چگونگی بهنژادی گندم
گندم در تهیه محصولات مختلف همچون نان، بیسكویت، شیرینی، كیك، پاستا، ماكارونی و... استفاده می گردد. بشر اولیه كه هر گونه گیاه قابل خوردن را از طبیعت جمع آوری می كرد، در نتیجه با گیاه گندم وحشی آشنا شد و مبادرت به كشت گیاه گندم كرد. در این مسیر این گیاه را اهلی كرده بدین سان كه در جستجو برای بدست آوردن گندم بهتر در طبیعت بوته های بهتر و پربارتر را برای كشت در مزرعه برگزید. نمونه هایی كه بر اثر وقوع جهش طبیعی، دیگر شكنندگی در محور سنبله نداشتند و پوشینه ها از دانه جدا بود، این امتیاز بزرگی به ترتیب برای جمع كردن دانه و مصرف آن بود. این انتخاب در واقع نخستین قدم برای اهلی كردن گندم بود.
از حدود 9000 سال قبل كشاورزان به شكلی نقش بهنژادگران را در اصلاح گندم انجام دادند. در راه كشت و كار در مزارع كشاورزان بوتههای جدیدی كه بر اثر جهش و تلاقی بین بوتههای مختلف بوجود آمده بود را انتخاب و برای كشت سال بعد استفاده كردند و توانستند بذرهای بهتری برای كاشت بدست آورند. این كار در مناطق گندم خیز در سرتاسر دنیا انجام شد كه منجر به تولید آمدن هزاران ژنوتیپ مختلف گندم شد.
*نقش علم ژنتیك در به نژادی گندم
قبل از توزیع ارقام اصلاح شده گندم در جهان، گزینش و تكثیر گندم های پربارتر تنها توسط كشاورزان انجام می شد. بعد از ظهور علم ژنتیك و پایه گذاری به نژادی گیاهی تا حدود 100 سال پیش ارقام منتخبی كه طی چند هزار سال به دست كشاورزان امروز رسیده بود كشت می شد. تا این كه از حدود 60 سال پیش ارقام جدید و اصلاح شده گندم از اروپا هم چنین از مركز بین المللی تحقیقات ذرت و گندم(سیمیت) در كشور مكزیك وارد كشور شد و توسط سازمان های مربوط بین كشاورزان توزیع شدند.
این ارقام از عملكرد بالایی برخودار بودند و جای ارقام بومی را در مزارع گرفتند. گیاهان به نژادی شده در بعضی موارد مناسب بودند، چون مقدار تولید گندم را به میزان قابل توجهی افزایش داد اما در خیلی از موارد ارقامی كه هزاران سال در هر منطقه كشت می شد و به آن منطقه سازگاری پیدا كرده را از كشت خارج كرد.
برای حفظ ارقام بومی كه نتیجه تلاش چند هزار ساله كشاورزان بود پژوهشگران در سازمان های مربوط در دنیا و وزارت كشاورزی در ایران این نمونه ها را جمع آوری كردند و در مراكزی به نام بانك بذر یا بانك ژن نگهداری می كنند. با عنایت به این كه این ارقام بومی در خلال سالیان طولانی كشت با شرایط اقلیمی و تنش های محیطی(خشكی، شوری و...) هر منطقه سازگاری یافته بودند متخصصان به نژادی تلاش می كنند با تولید بستر مناسب از این ارقام نگهداری كرده تا در برنامه های اصلاح و معرفی ارقام جدید از پتانسیل موجود در آن ها استفاده گردد.
*ایده تولید كلكسیون گندم در ایران
دانشكده تولید گیاهی در دانشگاه علوم كشاورزی و منابع طبیعی گرگان برای تولید كلكسیون گندم، تلاش دارد با بررسی تنوع ژنتیكی موجود در این نمونه ها، نمونههای مناسب را شناسایی كند و این نمونهها را در برنامههای اصلاحی گندم بهره برده و بتواند ارقامی با شرایط اقلیمی مناسب را در اختیار كشاورزان منطقه قرار دهد.
دكتر «خلیل زینلی نژاد» عضو هیئت علمی دانشگاه علوم كشاورزی و منابع طبیعی گرگان درباره تولید كلكسیون گندم در گفت وگو با ایسنا، اظهار نمود: ایده تولید این كلكسیون از زمان دانشجویی در دوره دكتری در كشور آلمان شروع شد. با عنایت به این كه محل انجام رساله دكتری من در بانك ژن آلمان بود فرصت مناسبی بوجود آمد تا تمركز بیشتر بر این ایده داشته باشم. به پیشنهاد استاد راهنما رساله آقای پروفسور«بورنر» قرار شد در كنار مبحث رساله، بر روی 140 نمونه ارقام گندم ایرانی موجود در بانك ژن آلمان بررسی و تحقیق كنم. در زمان آخر تحصیلاتم در آلمان توانستم علاوه بر 140 رقم گندم ایرانی بیشتر از 350 نمونه دیگر یعنی حدود 500 رقم را با خود به ایران بیاورم.
*ایجاد كلكسیون گندم با 1800 نمونه مختلف
زینلی نژاد اضافه كرد: در سال 1390 با مساعدت دانشگاه 550 نمونه به صورت كلكسیون در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه كشت شد. در سال های بعد ارقام گندم موجود در ایران هم چنین تعدادی نمونه از بانك ژن كشور چك و موسسه ایكاردا در كشور سوریه تهیه و به این مجموعه افزوده شد. از سال 91 تا 96 هر سال تعداد حدود 850 رقم و نمونه گندم در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه به صورت كلكسیون كشت شد و صفات و ویژگیهای آن ها بررسی و به ثبت رسید. در سال 1397 هم تمام این نمونه ها به همراه 900 نمونه دیگر كشت شد و هم اكنون مجموعه نمونه هایمان به 1800 رقم رسیده است.
وی خاطرنشان كرد: از بخش های مختلف بر روی این ارقام مطالعه صورت گیرد. در بیشتر از 15 رساله كارشناسی ارشد، آخر نامههایی روی همین ارقام كار شد. در مورد تنش شوری، خشكی و ارزش نانوایی هم كارهای مناسبی صورت گرفته و ادامه دارد. این مجموعه با همراهی و تلاش دانشجویان كارشناسی و كارشناسی ارشد علاقه مند توانسته به اینجا برسد.
این عضو هیئت علمی دانشگاه علوم كشاورزی و منابع طبیعی گرگان خاطرنشان كرد: حدود 220 نمونه از ایران شامل 70 رقم گندم نان اصلاح شده و 145 نمونه از بانك ژن IPK در كشور آلمان گرفته شده است. نمونهها از كشورهای افغانستان، آذربایجان، تركیه، هند، پاكستان، عراق، نپال، تاجیكستان، سوریه و ارقام اصلاح شده از نقاط مختلف جهان در مجموعه موجود است. همینطور نمونه هایی از انواع گونههای وحشی و غیرزراعی هم در این مجموعه نگهداری می گردد.
وی تصریح كرد: طرح دیگری هم برای تلاقی بین نمونههای انتخاب شده و معرفی ارقام جدید در حال اجراست كه تابحال 20 جمعیت در نسل F6 بوجود آمده است و بیشتر از 100 تلاقی دیگر هم صورت گرفت. امید است از نتایج آن برای معرفی رقمی مناسب به كشاورزان استفاده گردد. از این طرح حدود پنج سال دیگر می توان ارقام جدید را به كشاورزان معرفی نمود. هدف این برنامه تحقیقاتی به سمتی است كه بتوان با شناسایی پتانسیل موجود در نمونه های گندم بومی كه هزاران سال در این مرز و بوم كشت شدند را با استفاده از آن ها در برنامه تلاقی، ارقام بهتری بدست آورد.
*تلاش برای تولید بانك ژن در استان گلستان
زینلی نژاد اضافه كرد: در سال 1394 یك هرباریوم سنبله از ارقام موجود تهیه شده هم چنین از سنبله همه نمونهها عكس گرفتند. بزودی یك نمایشگاه از سنبله نمونههای گندم این مجموعه در خانه طبیعت واقع در بلوار ناهارخوران گرگان برگزار می شود.
وی خاطرنشان كرد: از سال 1390 به گروه اصلاح نباتات و بیوتكنولوژی دانشگاه علوم كشاورزی و منابع طبیعی گرگان به ایجاد كلكسیون گندم در ایران و تلاش دارد با استفاده از فرصت حضور دانشجویان تحصیلات تكمیلی و حمایت مسئولان دانشگاه كلكسیون گندم را در این دانشگاه تولید كند.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب